تبلیغات تجاری در ایران
تاريخچه تبليغات تجاري درایران
در این مطلب به بررسی اجمالی تبلیغات تجاری در ایران از ابتدا تا حال حاضر می‌پردازیم.
سالهای 1325تا 1327
كارشناسان معتقدند كه تبلیغات تجاری بصورت حرفه‌ای از سال 1325 در ایران شروع شد. اصولاً این دوره را دوره شروع تبلیغات تجاری در همه دنیا می‌دانند.
برخی از صاحبنظران نخستین وسایل آگهی رسانی در ایران را نصب تابلو و جارچیها بیان كرده‌اند و معتقدند استفاده از آگهی به ادوار باستانی بازمی‌گردد. پیشینه آگهی در تاریخ معاصر، نخست به صورت دیواركوب و درج در نشریه‌ها باب شد و سپس رواج پیدا كرد. دكتر محمدیان پیشینه آگهی در مطبوعات ایران را عهد ناصرالدین شاه قاجار می‌داند. بر این اساس نخستین آگهی كه در مطبوعات عهد ناصری درج شد، به سفارش یك تاجر فرنگی به نام "موسیو روجیاری" است كه در شماره ششم روزنامه وقایع‌اتفاقیه مندرج است. غیر از روزنامه ها و مجلات كه تعداد آنها در این دوره به طرز روز افزون بالا می‌رفت، سینماها نیز از وسایلی بودند كه باب قبول آگهی های بازرگانی را زودتر از وسایل دیگر باز كردند. به همین جهت یكی از قدیمی ترین مؤسسات تبلیغاتی كه توسط آقای معزی تاسیس گردید و بعداً آقای حمزه نعمتی آن را ادامه داد، كار خود را به نام كانون آگهی زیبا از تهیه و نمایش اسلاید (شیشه سینمایی) آغاز نمود.
آقای عباس دررودی در شماره 24 مجله پیام فردا سیر تحولات تبلیغات تجاری در ایران را مورد بررسی قرار داده‌اندكه در بخشی از این مطلب آمده است: از سال 1325 خورشیدی به بعد، گهگاه طرح های جالب آگهی روزنامه ها و مجلات چاپ می شد. این طرحها از طریق مؤسسات اروپایی و آمریكایی به دست شركتهای بازرگانی واردكننده كالاهای خارجی در ایران می رسید و در ایران فقط متن آنها به فارسی برگردانیده می‌شد و در روزنامه ها چاپ می گردید. این قبیل كارهای تبلیغاتی را افرادی انجام می‌دادند كه هنوز دفتری به نام مؤسسه تبلیغاتی نداشتند و در این زمان این قبیل فعالیتهای تبلیغاتی را ضمن حرفه خبرنگاری و روزنامه نویسی خود انجام می دادند، یكی از معروف ترین این افراد آقای اسحاق فنزی بود كه بعداً یك دفتر تبیلغاتی به نام آژانس “هاواس” تاسیس كرد. این دفتر بعدها به مؤسسه تبلیغاتی “فنزی” تغییر نام داد.
تا سال 1327 تعداد مؤسسات تبلیغاتی شناخته شده جمعاً 5 مؤسسه بود كه به نامهای مؤسسه تبلیغاتی زیبا، هاواس (فنزی)، شرقی، ستاره و بالاخره مؤسسه “وگا” فعالیت می‌كردند. می‌توان گفت فعالیتهای تبلیغاتی در ایران را این 5 مؤسسه به تدریج پایه‌گذاری كردند. یكی دیگر از سازمان‌های اولیه تبلیغات تجاری مؤسسه موسوم به "م. شریفی" بود كه از خیابان فردوسی كار خود را آغاز نمود. آقای شریفی در سرنامه خود جمله معروف "مارك تواین" را نقل كرده بود كه می‌گوید: “كالای معرفی نشده همچون قاطر است كه نه به سلف خود می‌تواند افتخار كند و نه به خلف خود”. همچنین این سازمان تبلیغاتی اولین سازمانی است كه در سرنامه خود امور و خدماتی را كه متقبل و عهده‌دار می‌گردیده را ذكر نموده است.
سالهای 1327 تا 1334
در این قسمت به مرور مهمترین وقایع تبلیغات تجاری بین سالهای 1327 تا 1334 می‌پردازیم. عمده مطالب این بخش از مجله پیام فردا شماره 24 نقل شده است.
پیشرفت های حرفه تبلیغات در این دوره شش ساله بی نهایت ناچیز بود و بیلان این پیشرفت به شرح زیر عنوان شده است:
تهیه اسلاید و نمایش آن كه خصوصاً در سینماها اوج گرفت. در طرحهای اسلاید كه در ابتدا فقط متن تبلیغاتی را تشكیل می داد تصاویر ساده نیز وارد شد. نقاش های مؤسسات تبلیغاتی طرح اسلاید را روی كاغذ سفید با مركب نقاشی می‌كردند و عكاسخانه‌ای كه در خیابان سپه نزدیك چهارراه حسن آباد قرار داشت این طرحها را روی شیشه‌های مربع به سایز 6×6 سانتیمتر چاپ می‌كرد و چنانچه مشتری اسلاید رنگی سفارش می‌داد پس از چاپ طرح روی شیشه، نقاش مؤسسه تبلیغاتی شروع به رنگ آمیزی می‌كرد. این شیشه در محل نمایش اسلاید كه جداگانه در اطاق نمایش سینما نصب شده بود قرار می‌گرفت و قبل از شروع فیلم سینمایی روی پرده سینما منعكس می شد. در این دوره جز این تكنیك ساده تكنیك دیگری معمول نبود.
از سال 1332 تا مدتها بعد تنها تغییری كه در نمایش اسلایدهای سینمایی به چشم می‌خورد، ناطق كردن نمایش اسلایدها بود. بدین ترتیب كه گفتاری بین 15 تا 20 ثانیه برای هر اسلاید روی نوار ضبط می‌گردید و متصدی نمایش همزمان با پخش گفتار هر اسلاید، نمایش همان اسلاید را نیز شروع می‌كرد.
در فاصله بین سالهای 1327 تا 1334 تغییرات قابل توجهی در طرحهای تبلیغاتی و در نشریات صورت گرفت. در این فاصله شركتهای وارداتی بزرگی شروع به كار كردند و شركتهای مختلط ایرانی و اروپایی و آمریكایی در تهران یكی پس از دیگری تاسیس شدند. فرودگاه مهرآباد دارای تجهیزات مخصوص یك فرودگاه بین‌المللی شد و شركتهای بزرگ هواپیمایی فعالیتهای پرواز از فراز ایران و استفاده از فرودگاه مهرآباد را آغاز نمودند و همزمان برای جلب مسافرین ایرانی تبلیغات وسیعی را اجرا كردند.
در این دوره هنوز فعالیتهای تولیدی چندان رونق نیافته بود و واردات، حرفه اصلی بازرگانان ایرانی را تشكیل می‌داد. شركتهای تولیدكننده خارجی برای تصاحب بازار ایران بودجه‌های قابل ملاحظه‌ای را مستقیماً از طریق مؤسسات تبلیغاتی بین المللی یا توسط نماینده‌های محلی صرف تبلیغات می‌كردند، تبلیغات تجاری در این دوره رنگ خارجی داشت و جز در چند مورد محدود هیچ فكر و طرح ملی و ایرانی دیده نمی‌شد. بدین جهت حرفه تبلیغات حرفه‌ای آسان و بدون نیاز به اطلاعات فنی لازم بود. هركس می‌توانست با در دست داشتن یك یا چند آگهی دهنده، مؤسسه تبلیغاتی دایر كند و نیز می‌توانست از دستمزدی كه بطور كارمزد و به آسانی به دست می‌آورد به این حرفه توسعه دهد.
در این دوره چند مؤسسه تبلیغاتی با سابقه كه قبلاً به وجود آمده بودند توسعه یافتند و در حدود 50 مؤسسه تبلیغاتی جدید نیز پا به عرصه وجود گذاردند. همچنین در این دوران جراید بزرگ‌تری رسانه تبلیغات قرار گرفتند و به از آنجاكه فیلمهای كوتاه مدت سیاه و سفید یا رنگی ممكن و با صرفه نبود و امكان خرج بودجه‌های بیشتر در سینماها وجود نداشت بدین جهت حدود 70 درصد بودجه طرحهای تبلیغاتی در جراید و بخصوص در روزنامه‌های اطلاعات و كیهان خرج می‌شد.
یكی از قدیمی‌ترین آگهی‌های ایران كه با شعر و تصویر در جراید درج می‌شد مربوط بود به نوعی قرص مسكن به نام “حب دكتر راس” شعر مذكور چنین بود:
آدمی بودی كه خوردی لوبیا لوبیا بود به دهانش زولبیا
بعد از آن درد دل و اشكم گرفت شكمش درد و دلش بلغم گرفت
به این ترتیب اشعار مختلف بیش از هر كشور دیگری در متون موسیقی و در آگهی‌های بازرگانی ایران در آن روزگار جا گرفته بود و هر روز نقش تازه‌ای را به عهده می‌گرفت.
بررسی‌‌های تبلیغاتی در كشور
در فاصله بین سالهای 1327 تا 1334 چند بررسی تبلیغاتی نسبت به بازار ایران توسط تولیدكنندگان خارجی به عمل آمد و برای اولین بار ظرفیت بازار ایران در مورد لوازم بهداشتی و آرایشی تا حدودی با ارقام مشخص گردید. شركتهای مختلط ایرانی و خارجی كه در این دوره پایه‌گذاری شده بودند درصدد سرازیر كردن انواع لوازم آرایشی و پودرهای لباسشوئی ساخت خارج در بازار ایران بودند و اطلاع بر قدرت جذب بازار ایران مهمترین كاری بود كه می‌بایست قبلاً انجام شود.
در این دوره روش مراجعه به فروشندگان برای جمع‌آوری آمار فروش، مراجعه به منازل، جمع‌آوری نشریات و خواست‌های مصرف‌كنندگان رونق گرفت. در این راستا در شركتهای بازرگانی دائره بررسی بازار در كنار دائره فروش تأسیس شد و شروع به فعالیت كرد. چند شركت بازرگانی مهم كم‌كم شروع به تهیه آمار فروش و شناسنامه برای فروشگاه‌های تهران و مراكز استان‌ها كردند و پایه یك مركز فعال توزیع پخش محصول را پی‌ریزی نمودند.
*وسائل تبلیغاتی دیگر
در این دوره اطلاع بر اهمیت فروشگاه‌ها و تأثیری كه فروشنده‌ها و فروشگاه‌ها در ازدیاد فروش داشتند موجب شد كه تهیه پلاكاردهای رنگی برای نصب در داخل فروشگاه‌ها و مراكز عمومی و همچنین تهیه انواع وسائل ثابت تبلیغاتی برای نصب در ویترین مغازه‌ها رونق گیرد. این قبیل وسایل اكثرأ در خارج از كشور تهیه می‌شد زیرا در ایران هنوز صنعت تهیه گراور رنگی و چاپ تكامل‌نیافته بود و شركتهای تبلیغاتی از عهده تهیه كارهای جالب رنگی برنمی‌آمدند.
در این دوره تابلوهای فلزی كم و بیش تهیه می‌شد، از این تابلوها برای نصب در سردر مغازه‌ها و روی دیوارها استفاده می‌شد، همچنین از نوع بزرگ تابلوها برای نصب در كنار جاده‌ها استفاده می‌گردید و برای اولین بار تبلیغات به شكل همه‌جانبه پی‌ریزی شد.
آثاری از تولد نوزادی كه بعدها خیابان‌ها را پر كرد بوجود آمد. این آثار تابلوهای نئون بود كه در این دوره در شكل كاملاً ابتدائی خود دیده می‌شد، تنها یك یا دو كارخانه با تهیه تابلوهای نئون فعالیت خود را آغاز می‌كردند و می‌رفت كه این وسیله جالب تبلیغاتی تدریجاً شكل گیرد و رشد كند.
شروع به تهیه كاتالوگ و بروشورهای تبلیغاتی نیز یكی دیگر از پدیده‌های این دوره است. به خصوص واردكنندگان لوازم آرایشی ضمن كالاهای وارداتی تعداد زیادی كاتالوگ و بروشور نیز وارد ایران كردند كه در ابتدا فقط آدرس واردكننده روی آن چاپ می‌شد، ولی بعدها متن بروشورها و كاتالوگ‌ها نیز به فارسی برگردانیده شد و به صورت یك وسیله كاملاً فارسی و قابل استفاده برای مصرف‌كنندگان ایرانی درآمد.
همچنین كاتالوگ‌های شركتهای واردكننده اتومبیل از جمله مهمترین و نفیس‌ترین كاتالوگ‌ها بودند و بروشورهای واردكنندگان لوازم آرایشی زیباترین نوع بروشورها را تشكیل می‌دادند.
سالهای بعد از 1335 شمسی
از سال 1335 روند رشد تولیدات داخلی سرعت گرفت. سرمایه‌داران ایرانی با استفاده از شرایط مساعد پیش آمده در این دوران به سرمایه‌گذاری در امور تولیدی پرداختند. با تصویب قانون جلب سرمایه‌های خارجی مصوب 7 آذرماه 1334 تعداد قابل توجهی شركتهای مختلط تولیدی تأسیس شد و محصولات ارزنده بین‌المللی در ایران مونتاژ‌گردید. طبق قانون این قبیل كارخانجات مجبور بودند به تدریج به طرف تولید كامل محصولات سوق داده شوند.
مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در 17 خردادماه 1339 رسماً شروع به كار كرد تا محصولات مصرفی به خصوص مواد خوراكی را كه به تدریج در داخل كشور تهیه می‌شدند زیرنظر داشته و آنان شرایطی را دارا باشند كه به عنوان حداقل در دنیا شناخته شده است.
دو قانون حمایت از صنایع داخلی كشور اولی در 19 خرداد 1343 و دومی در 24 آذر همان سال به تصویب رسیدند و در یكی از آنها مؤسسات وابسته به دولت به حكم قانون ملزم به تهیه مایحتاج خود از فرآورده‌های داخلی شدند و در قانون دوم دولت ملزم شد در صورتی كه مصنوعات داخلی، كفاف مصرف را تا حدود تعیین شده برآورده ساخت، از ورود كالاهای مشابه خارجی جلوگیری نماید و در طول رشد صنایع داخلی با برقراری حقوق گمركی و سود بازرگانی سنگین امكان رقابت شدید را از مصنوعات وارداتی سلب كند.
در سال 1335 بانك اعتبارات صنعتی وابسته به سازمان برنامه با سرمایه 1583 میلیون ریال شروع به كار كرد، هدف این بانك عبارت بود از ایجاد صنایع جدید، توسعه و تكمیل صنایع موجود، تشویق افراد و مؤسسات به سرمایه‌گذاری در امور صنعتی.
این بانك و همچنین بانك توسعه صنعتی و معدنی كه كمی بعد تأسیس شد، در راه ایجاد و توسعه و تكمیل صنایع داخلی قدم‌های بسیار مؤثری برداشتند، به طوری كه در مدتی كمتر از ده سال سرمایه‌گذاری در صنایع داخلی كه در گذشته كاری كم‌سود و پردردسر بود، تبدیل به كاری پرسود گردید.
قبل از اینكه به بررسی جهش‌هایی كه در حرفه و فن تبلیغات تجاری در این دوره به وجود آمده است بپردازیم، لازم است علاوه بر توضیحی كه فهرست‌وار در مورد توسعه تولید داخلی كه عامل اصلی رونق و توسعه تبلیغات بوده است، به توسعه‌ای كه در روشهای تبلیغاتی اتفاق افتاد و امكان توسعه و نفوذ تبلیغات تجاری را به وجود آورد اشاره كنیم.
از سال 1335 به بعد در رسانه‌های تبلیغاتی دگرگونی‌های چشم‌گیری به وجود آمد از جمله:
*تأسیس تلویزیون ایران، تهران (كانال 3) در مهرماه 1337 و سپس شبكه آبادان و اهواز، ارومیه و بندرعباس.
*قبول رسمی پخش آگهی در رادیو تهران از سال 1335.
*رونق عجیب و بی‌سابقه در كار سینماها و به وجود آمدن موجبات تهیه فیلمهای كوتاه تبلیغاتی به صورت كارتون و استفاده از رنگ.
*توسعه و پیشرفت صنعت چاپ، تأسیس گراورسازی‌های مجهز و چاپخانه‌های بزرگ با ماشین‌های چاپ مسطح و افست.
*تأسیس تلویزیون ملی ایران (كانال 9) و سپس شبكه‌های رضائیه، شیراز، بندرعباس، اصفهان، كرمانشاه و سایر نقاط و توسعه شبكه سراسری.
*قبول رسمی پخش آگهی در رادیوهای مراكز استان.
*پخش آگهی رادیو تهران.
*افزایش تعداد جراید و مجلات و به وجود آمدن چند مجله پرخرج و پرتیراژ.
*شناخت چاپ سیلك اسكرین و به وجود آمدن امكان چاپ روی فلز، شیشه، پارچه، چوب و غیره.
*استفاده از اتوبوس‌های شهری و بیابانی و ایستگاه‌های راه‌آهن برای نصب تابلوهای تبلیغاتی.
رشد مؤسسات تبلیغاتی و تنوع روشهای تبلیغاتی
رونق صنعت داخلی و به وجود آمدن وسائل مؤثر و جدید تبلیغاتی رشد بی‌سابقه‌ای را در تعداد مؤسسات تبلیغاتی و نحوه انجام كارهای تبلیغاتی موجب شد تعداد زیادی از مؤسسات تبلیغاتی با سابقه كه قدرت مالی و فنی كار در شرایط جدید را نداشتند یكی پس از دیگری تعطیل شدند و تنها چند مؤسسه تبلیغاتی انگشت‌شمار توانستند پا به مرحله جدید بگذارند. معروف‌ترین این مؤسسات عبارت بودند از: زیبا، وگا، سینا، آوا، زهره، فنزی.
از سال 1335 به بعد هم مؤسسات جدیدی جای مؤسسات تعطیل شده را گرفتند كه مهمترین آنها مؤسسات: فاكوپا، آوازه، گردونه، كاسپین، كسری، آآ و آوا بودند.
از سال 1335 طرحهای تبلیغاتی كم‌كم رنگ و بوی ایرانی به خود گرفتند. این دگرگونی از سال 1340 به بعد بیشتر به چشم می‌خورد، در طرحهای جراید و مجلات از ضرب‌المثل‌های ایرانی و عبارات مأنوس مردمی بیشتر استفاده شد. در این هنگام رفته‌رفته رنگ و روی فیلمهای كوتاه‌مدت كه در ایران تهیه می‌شد (به سود این روش) تغییر یافت و اگرچه تكنیك این فیلم‌ها ضعیف بود ولی به علت ایرانی بودن موضوع و آشنا بودن چهره‌ها در بیننده اثر بیشتری بر جای می‌گذاشت.
در این دوره شكل تهران و شهرهای مهم ایران در شب تغییر می‌كرد و نور تابلوهای نئون و پلاستیك، خیابان‌ها را رنگین می‌كرد، مجلات فقط به كمك آگهی‌های تمام صفحه رنگی روی جلدهای ساده خود را به چهار رنگ تبدیل كردند و تلویزیون ایران، روزنامه‌ها و مجلات مهم فقط با بودجه‌های تبلیغاتی قادر به ادامه كار شدند.
از خصوصیات بارز این دوره شروع یك نوع تبلیغات پر سر و صدا و جنجالی بود كه پایه‌گذار این سبك را سازمان تبلیغاتی فاكوپا باید شناخت و بعدها چند مؤسسه تبلیغاتی جدید نیز این روش را تعقیب كردند. اكثر محصولات مصرفی با استفاده از سبك پر سر و صدای تبلیغاتی به بازار می‌آمدند و می‌توانستند رقبای خارجی و شركتهای محدود داخلی را كه ضعیف‌تر بودند و امكان صرف بودجه‌های بزرگ تبلیغاتی را نداشتند از میدان خارج كنند.
یك نوع دیگر شیوه تبلیغاتی مرسوم در این دوره شیوه ساز و ضربی با استفاده از آهنگ‌های روز و شعر فارسی با سبك‌های مختلف است. به طوری كه برخی از مؤسسات تبلیغاتی این شیوه را تا حد كارهای مطرب روحوضی تنزل دادند، البته برخی دیگر در همین زمینه به خلق آثار جالب و هنرمندانه پرداختند.
شیوه استفاده از طرحهای كوتاه ولی در تیراژ زیاد در همین دوره پایه‌گذاری شد. به طوری كه گاهی طرح تبلیغاتی یك كالا در تمامی صفحات یك روزنامه چاپ می‌شد. شعار آن در فواصل كوتاه از رادیو پخش می‌شد و یا فیلمی بسیار كوتاه از آن، لحظه به لحظه روی صفحه تلویزیون نمایش داده می‌شد. روش جایزه دادن و عنوان كردن جایزه در تبلیغات نیز از خصوصیات بارز این دوره است، در این مورد مؤسسات تبلیغاتی و تولیدكننده‌ها گاهی، آنچنان به افراط می‌گراییدند كه كالای مورد تبلیغ تحت‌الشعاع جایزه قرار می‌گرفت.
تبلیغات انتظاری یا شیوه بسته نیز در این دوره به دفعات خیلی زیاد اجرا گردید. مثلاً برای معرفی یك كالای جدید در اكثر موارد از شیوه انتظاری استفاده می‌شد. گاهی دوران این انتظار چند ماه طول می‌كشید و در یك مورد نظیر معرفی صابون عروس بودجه‌ای كه صرف تبلیغ انتظاری برای این كالا در سال 1344 در مدتی معادل یكسال شد بیش از بودجه‌ای بود كه پس از به بازار آمدن كالا تا ده سال برای تبلیغ صرف گردید. یكی دیگر از خصوصیات این دوره، روی آوردن تدریجی كارخانه‌های تولیدی به تبلیغ در شهرستانهاست.
شیوه اجرای برنامه به جای اجرای آگهی در این دوره رونق گرفت و بخصوص تلویزیون ایران از موجدین این شیوه بوده است. برنامه به دو نوع زنده و فیلمهای سری اجرا می‌شد و برای آماده كردن فیلمهای سری و دوبلاژ آنها مؤسسات تبلیغاتی به ناچار سازمان‌های مجهز دوبلاژ نیز تأسیس نمودند.
سازمان‌های تبلیغاتی آوازه، گویا و كاسپین سازمان‌هایی بودند كه به تأسیس استودیوی دوبله فیلمهای تلویزیونی اقدام نمودند.
گسترش تبلیغات خدمات عمومی
یكی از درخشان‌ترین فعالیتهای تبلیغاتی در این دوره یك سری آگهی‌های خدمات عمومی بود كه مبتكر آن سازمان فاكوپا چنان در این رشته پیش رفت كه توانست جایزه بزرگ سال 1971 سازمان تبلیغات جهانی را با وجود رقابت‌های شدید كشورهای اروپائی و آمریكا و ژاپن برباید و كره كریستال گرانقیمتی را برای 2 سال تصاحب كند.
مهمترین برنامه‌های تبلیغات خدمات عمومی سازمان فاكوپا عبارت بود از برنامه تبلیغاتی به نفع زلزله‌زدگان قزوین، خانه‌سازی در روستاهای زلزله‌زده خراسان، طرح پ 7 برای گردآوری پول برای مبارزه با بیسوادی و بالاخره راه‌اندازی و هدایت طرح ساخت بیش از 2 هزار مدرسه در كشور.
این رشته یعنی تبلیغ برای خدمات عمومی روز به روز جنبه وسیع‌تری به خود گرفت. در كشورهای دیگر جهان نیز این رشته چنان توسعه پیدا كرد كه در زمره روشهای مورد استفاده سازمان‌های جهانی چون سازمان ملل متحد و ارگان‌های تابعه آن برای پیشبرد و اجرای طرحهای مهم و پرهزینه بین‌المللی گردیده است.
قدرت شگرف تبلیغ در جهان امروز راه‌های جدیدتری را می‌جوید تا هرچه بیشتر به ارتقاء بشریت، بهبود جامعه و توسعه اخلاقیات كمك نماید. نتایج مطلوب این تلاشها هم‌اكنون عیان گردیده است.
قبل از قضاوت درباره میزان رشد تبلیغات تجاری باید از عوامل مساعد و نامساعد در راه این فن و حرفه جوان، فهرست‌وار نام ببریم و ببینیم چه عواملی موجب شدند این حرفه و فن در ایران رشد خوبی پیدا كند و چه موانعی سد راه این پیشرفت بوده است. در این بخش به بررسی عوامل مساعد پرداخته و در قسمت بعد عوامل نامساعد را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
عوامل مساعد در رشد تبلیغات تجاری در ایران (از دهه 1340 هجری شمسی)
اول ـ رشد سریع صنعت داخلی در ایران ـ بدون رشد صنعت داخلی امكان رشد و توسعه تبلیغات تجاری متصور نیست. در كشورهای صنعتی بزرگ فن تبلیغات از پشتیبانی یك صنعت قوی و یك بودجه سنگین و یك تكنیك پیشرفته برای امكان رشد و توسعه برخوردار است. در حالی كه در كشورهای غیرصنعتی نه چنین بودجه‌ای می‌تواند صرف تبلیغ شود و نه تكنیكی پیشرفته وجود دارد كه امكان تهیه هر نوع ابزار تبلیغاتی مناسب‌تر فراهم آید.
دوم ـ بالا رفتن قوه خرید مردم ایران: مصرف‌كننده یك طرف دیگر رشد و توسعه تبلیغات تجاری را تشكیل می‌دهد. اگر مصرف‌كنندگان یك كشور قدرت خرید كافی برای خرید مصنوعات در اختیار نداشته باشند و مصرف این قبیل كالاها برای عده‌ای محدود باشد تبلیغات از پشتیبانی مهم دیگر خود محروم شده و قادر به رشد و توسعه نخواهد بود.
سوم ـ توسعه مصرف رادیو در ایران: همزمان با قبول آگهی در رادیو ایران اختراع شگرفی در صنعت رادیو صورت گرفت. یعنی انواع رادیوهای كوچك ترانزیستوری به بازار عرضه شد. در این موقع رادیو به دورافتاده‌ترین روستاهای ایران راه یافت و تبلیغ به وسیله رادیو مؤثرترین و همه‌گیرترین نوع تبلیغ در ایران گردید. افزایش سریع بودجه‌های تبلیغاتی در رادیو در طول هفت سال از 1338 تا 1345 اعجاب‌آور و بی‌سابقه است. تبلیغ در رادیو موجب گردید میزان مصرف كالاهای مورد تبلیغ به سرعت بالا رود و هر سال عده تازه‌تری برای معرفی كالاهای خود با استفاده از این وسیله جدید به میدان بیایند.
چهارم ـ توسعه روزافزون سینماها: طی 15 سال از 1335 تا 1350 ظرفیت سینماهای تهران و شهرستانها چندین برابر شد. گران‌ترین فیلمهای امریكایی و اروپایی به طور همزمان روی پرده سینماهای تهران آورده شده و مردم ایران كه وسیله تفریح دیگری در اختیار نداشتند به سینماها روی آوردند. در همین دوره فیلمهای فارسی نیز رونق گرفت و سینماهای درجه دوم تهران و كلیه سینماهای شهرستانها به طور انحصاری در اختیار تهیه‌كنندگان فیلمهای فارسی قرار گرفت و تعداد تماشاچیان فیلمهای فارسی به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. رونق كار سینماها تولیدكنندگان را به سوی استفاده بیشتر و باز هم بیشتر از سینما كشانید و بودجه‌های هنگفتی هر سال به بودجه تبلیغات در سینما اختصاص یافت.
پنجم ـ تأسیس و پیشرفت تلویزیون: تأسیس تلویزیون ایران و سپس ملی ایران، احداث شبكه‌های این دو فرستنده در شهرستانها و ابداع انواع سبك‌های تبلیغاتی تلویزیونی كه اجرای آنها مؤثرتر و مشغول‌كننده‌تر بود موجب شد بودجه‌های بیشتری به طرف تلویزیون سرازیر شود. مواد خوراكی و آرایشی بزرگ‌ترین مشتریان تلویزیون‌ها شدند و بودجه‌های صرف شده در تلویزیون‌ها در عرض سیزده سال از 1337 تا 1350 به چندین برابر افزایش یافت.
عوامل نامساعد در رشد تبلیغات تجاری در ایران (از دهه 1340 هجری شمسی)
با وجود همه عوامل مساعدی كه تبلیغات تجاری را در ایران به سوی رشد و كمال می‌بردند عواملی نیز وجود داشتند که مانع از این می‌گردید كه رشد و تكامل تبلیغاتی بازرگانی سرعت و جهت مطلوب را داشته باشد. مهمترین این عوامل نامساعد به شرح ذیل می‌باشند.
اول ـ بی‌اعتقادی مقامات دولتی: مقامات دولتی در ایران نسبت به نقش ایجادی تبلیغات تجاری بی‌اعتقاد بوده‌اند. لهذا كمكی به رشد این فن و حرفه نكردند. زیرا قبول نداشتند كه تبلیغات تجاری تولید و صنعت را توسع می‌دهد و به كمال می‌برد. حتی سطح زندگی و نحوه تغذیه مردم را بالا برده فعالیت تولیدی و ایجادی را در كشور ترقی می‌دهد و بالاخره قیمت فرآورده‌ها را متعادل می‌كند و كاهش می‌دهد.
عدم حمایت مقامات دولتی از تبلیغات نه تنها موجب شد كه دولت تبلیغات را در حول و حوش انحصارات خود راه ندهد و برای ازدیاد فروش تولید بزرگ ملی یعنی صنعت نفت كه قسمت اعظم سود ناویژه ملی ما را تشكیل می‌داد (و می‌دهد) و صادرات ما را تأمین می‌كند و 80 درصد مخارج عمرانی كشور را می‌پردازد از تبلیغات صحیح مدد نجوید. بلكه عملاً به تولیدكننده‌های داخلی توصیه می‌شود كه به جای صرف بودجه تبلیغاتی اقدام به كاهش بهای كالای خود بنمایند. غافل از این اینكه اگر تولیدكننده برای فروش و عرضه بیشتر كالای خود تبلیغ نكند نه تنها نمی‌تواند در بهای كالا كاهش بدهد، بلكه ناچار است به علت جبران تنزل میزان فروش قیمت واحد را بالا ببرد.
اما در یكی دو سال آخر دهه 1340 شمسی دولت در چند مورد خاص مانند گردآوری عوارض نوسازی و نیز در مورد انتخابات از تبلیغات تجاری كمك گرفت و همین آزمایش توانست اثرات درخشان تبلیغ را برای مسئولینی كه معتقد بودند كالای خوب نیازی به معرفی ندارد، روشن سازد. جمله مشهوری در تبلیغات وجود دارد كه می‌گوید: “تبلیغات، فروش كالای مرغوب را تسریع می‌كند و كالای بد را به ورشكستگی می‌كشاند”.
بنابراین اعتقاد مسئولین امر و یا تولیدكنندگان در مورد كالاهای خوب و یا اقدامات صحیح انجام شده منطقی به نظر نمی‌رسد.
دوم ـ بی‌اعتقادی عده‌ای از تولیدكنندگان داخلی: با این كه طی بیست سال از 1330 تا 1350 شمسی چهره اقتصاد ملی كشور با استفاده از تبلیغات تجاری دگرگون شد، مع‌الوصف هنوز هم عده قابل توجهی از تولیدكنندگان به تبلیغات به عنوان یك ضرورت اقتصادی و تولیدی عصر خود نمی‌نگریستند و اغلب از صرف بودجه لازم برای تبلیغ كالای خود با عذرهای گوناگون ابا داشتند.
صاحبنظران صنعت اعتقاد داشتند كه این عده با وجود این كه در كار تولیدی خود به علت عدم استفاده از تبلیغات توفیقی نیافته‌اند اما هنوز نتوانسته بودند عدم موفقیت خود را به طور صحیح و علمی توجیه نمایند. صاحبنظران مزبور می‌افزودند، شیوه استدلال صد سال پیش هنوز در دستور روز این عده از تولیدكنندگان قرار دارد و معتقدند اگر كالائی واجد شرایط لازم باشد برای موفقیت به تبلیغات احتیاجی ندارد و تبلیغات مخصوص كالاهای بنجل و بی‌مشتری است.
سوم ـ قوانین مالیاتی: قوانین مالیاتی آن سال‌ها، همیشه مانعی بزرگ در راه تبلیغات دانسته شده است. مگر در قانون مالیاتی مصوب اسفند ماه 1345 كه از اوایل سال 1346 قوت قانونی یافت و رسماً اجرا شد، به موجب آن هزینه تبلیغاتی جزء هزینه‌های ضروری شناخته نشده بود و شركتهای تولیدی و بازرگانان با اشكال فراوان می‌توانستند محل هزینه‌های تبلیغاتی خود را پر كنند تا در پیچ و خم مواد قانون مالیات بر درآمد گرفتار نگردند.